Auteur: Lineke Tak.

In de multidisciplinaire richtlijn Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) wordt geïntegreerde somatisch-psychologische diagnostiek en behandeling aangeraden voor patiënten met SOLK. In de praktijk vindt er vaak eerst somatische diagnostiek plaats, en wordt de patiënt pas aan het eind van dit traject verwezen voor psychologische behandeling. Het zou effectiever zijn als een geïntegreerde aanpak bij de verdenking van SOLK al start bij de eerste verwijzing door de huisarts. Dit zou het risico op symptoomfixatie, iatrogene somatische en psychische schade en de gezondheidszorgkosten kunnen reduceren. Er zijn echter nog geen systematische methoden bekend hoe in de dagelijkse klinische praktijk een hoge kans op SOLK te voorspellen.

Groningse onderzoekers analyseerden daarom de verwijsbrief van de huisarts naar de internist. Er werden 357 verwijsbrieven van huisartsen, die een nieuwe patiënt naar de internist verwezen, gescoord op mogelijke voorspellers op de uitkomst ‘uiteindelijke diagnose SOLK door de internist’. De volgende items in de verwijsbrief bleken voorspellers voor SOLK: type klachten (met name multisysteem), geen somatische co-morbiditeit, aanwezigheid psychiatrische voorgeschiedenis, afwezigheid van abnormale bevindingen bij lichamelijk onderzoek door de huisarts, eerdere consultatie van somatisch specialisten en het gebruik van ‘illness’-terminologie (subjectievere lekentaal) door de huisarts.

Vervolgens werden deze voorspellers gevalideerd in een (nieuw) cohort van 94 brieven van nieuwe patiënten. Op basis van deze resultaten stelden de onderzoekers een kort screeningsinstrument op (Predicted Risk of Functional Somatic Symptoms, PROFSS). Een totaalscore van ≥10 punten is geassocieerd met een waarschijnlijkheid van 92% dat er sprake is van SOLK (zie puntentelling hieronder). De PROFSS heeft een sensitiviteit van 42% en een specificiteit 94%.

PROFSS screeningsinstrument

– Vrouwelijk geslacht, 1 punt

– Type klacht

     Gastro-intestinaal, 2 punten

     Algemeen, 5 punten

     Overige tracti, 2 punten

     Multisysteem, 6 punten

– Ontbreken somatische comorbiditeit, 2 punten

– Geen abnormale bevindingen bij lichamelijk onderzoek door huisarts, 2 punten

– Psychiatrische voorgeschiedenis, 2 punten

– Verwijsbrief geschreven met ‘illness’-terminologie, 3 punten

Een totaalscore van ≥10 punten is geassocieerd met een waarschijnlijkheid van 92% dat er sprake is van SOLK.

Onderzoekers vermoedden dat de huisarts bij een hoge verdenking van een somatische ziekte meer biomedisch jargon zou gebruiken (‘hypertensie’, ‘fibromyalgie’, ‘melena’). Bij de verdenking van SOLK, waarbij de huisarts vooral verwijst ter geruststelling van de patiënt, was de verwachting dat huisartsen eerder lekentermen (‘pijnen in gewrichten’, ‘moeheid’, ‘hoge bloeddruk’) zouden gebruiken. Dit bleek te kloppen. Het gebruik van ‘illness’-terminologie door de huisarts als relatief sterke voorspeller is een interessante bevinding. Auteurs waarschuwen daarom dat er mogelijk waardevolle contextuele informatie verloren gaat als er gewerkt gaat worden met gestandaardiseerde verwijsbrieven.

Dit screeningsinstrument zou in de klinische praktijk bruikbaar zijn om te besluiten een patiënt met een PROFSS-score ≥10 punten direct te informeren over de mogelijkheid van SOLK of direct een gezamenlijk consult van de internist met een psycholoog of psychiater te plannen. Het is nog niet onderzocht of de PROFSS ook bruikbaar is bij andere medisch specialismen.

Gol JM, Burger H, Janssens KA, Slaets JP, Gans RO, Rosmalen JG. PROFSS: a screening tool for early identification of functional somatic symptoms. J Psychosom Res. 2014 Dec;77(6):504-9.