Auteurs: Lineke Tak en Birgit Bax-aan de Stegge.

Achtergrond

Bij het chronisch vermoeidheidsyndroom (CVS) is er sprake van langer dan zes maanden durende ernstige vermoeidheid, die niet aanzienlijk verbetert door rust. Ook moeten er bijkomende symptomen zijn, zoals spier- en gewrichtspijn, hoofdpijn, keelpijn of overgevoeligheid voor licht en geluid. Het is niet goed bekend hoe CVS precies ontstaat. Er wordt wel veel onderzoek gedaan naar biopsychosociale factoren die een rol zouden kunnen spelen in het ontstaan van CVS.

Een recente studie naar een biologische factor vond aanwijzingen voor ontstekingsactiviteit in de hersenen bij patiënten met CVS. Vaak is het niet duidelijk of de bevindingen in dergelijke studies een oorzaak of een gevolg van CVS zijn en of ze in andere studies ook gevonden worden. Resultaten van beeldvormend onderzoek van de hersenen bij CVS laten tot dusver geen eenduidig beeld zien. In onderstaande studie hebben onderzoekers in de VS met beeldvormend onderzoek van de hersenen verschillen gevonden tussen patiënten met CVS en gezonde proefpersonen. Ze rapporteerden een lagere hoeveelheid witte stof en veranderingen aan de rechter fasciculus arcuatus.

Wat hebben de onderzoekers nu precies gevonden?

Een groep van 15 patiënten met CVS werd vergeleken met 14 gezonde proefpersonen. Onderzoekers vonden drie verschillen tussen patiënten met CVS en gezonde proefpersonen.

Ten eerste toonde MRI-onderzoek dat de hoeveelheid witte stof van de hersenen van patiënten met CVS lager was. De witte stof speelt een rol in het doorgeven van signalen in de hersenen. De auteurs vinden deze bevinding passend bij de hypothese dat er bij CVS sprake is van chronische ontsteking. Ontsteking heeft namelijk een invloed op de witte stof. Een tweede bevinding was een afwijking in de rechter fasciculus arcuatus bij patiënten met CVS. De fasciculus arcuatus is een bundel zenuwvezels die loopt tussen de temporale hersenkwab en de frontale hersenkwab (zie afbeelding). De mate van afwijking in deze rechter fasciculus arcuatus correleerde met de score op de Multidimensional Fatigue Inventory. Hoe duidelijker de afwijking, hoe meer vermoeidheid er werd aangegeven op deze vragenlijst. Ook bleken de twee gebieden in de hersenschors die door de fasciculus arcuatus worden verbonden verdikt te zijn bij patiënten met CVS. De hersenschors, bestaand uit grijze stof, is het gebied in de hersenen waar informatie uit de rest van het lichaam verwerkt wordt. Deze bevinding is in tegenstelling met eerder onderzoek waarbij er juist een afname in de grijze stof werd gevonden bij patiënten met CVS. De gevonden afwijkingen in deze studie waren het duidelijkst aanwezig als alleen de resultaten van 13 rechtshandige patiënten en 10 rechtshandige gezonde proefpersonen in de analyse meegenomen werden. Perfusie MRI-onderzoek, waarbij de bloedstroom door de hersenen gemeten wordt, liet geen verschillen zien tussen patiënten met CVS en gezonde proefpersonen.

Hoe interpreteren de onderzoekers hun bevindingen?

De auteurs denken dat afwijkingen in de rechter fasciculus arcuatus mogelijk een biomarker kunnen zijn voor CVS. Hoewel de functie van de rechter fasciculus arcuatus nog niet precies bekend is, denken onderzoekers dat de afwijkingen mogelijk geassocieerd zijn met concentratie- en geheugenproblemen bij CVS. De auteurs zeggen echter zelf dat deze resultaten eerst gerepliceerd moeten worden in een grotere studie.

Wat is nog meer belangrijk om de betekenis van deze studie te begrijpen?

Naast een replicatiestudie zou ook onderzocht moeten worden of deze afwijkingen in de witte stof en in de rechter fasciculus arcuatus specifiek zijn voor CVS, of ook bij andere aandoeningen gevonden worden. Witte en grijze stof afwijkingen worden namelijk ook bij tal van andere aandoeningen gevonden, bijvoorbeeld bij de ziekte van Alzheimer. Maar ook bij mensen die mishandeld zijn in hun jeugd (Lim et al. 2014) of bij patiënten met een post-traumatische stress stoornis (Li et al. 2014). Mochten de bevindingen gerepliceerd worden in een grotere studie én specifiek zijn voor CVS, dan zou het een start kunnen zijn om CVS beter te begrijpen. Maar ook dan is het ingewikkeld om de betekenis van deze bevindingen precies te begrijpen. Zijn deze afwijkingen de oorzaak van de klachten die patiënten hebben, of treden ze op als gevolg van de moeheid, bijvoorbeeld door een veranderd slaappatroon? En hebben ze een causaal verband met de klachten die patiënten hebben? Als dat het geval is, is het interessant dat er interventies zijn, zoals meditatie en cognitieve gedragstherapie, waarvan onderzocht is dat deze mogelijk kunnen leiden tot veranderingen in grijze en witte stof in de hersenen (de Lange et al. 2008; Fox et al. 2014).

Zeineh MM, Kang J, Atlas SW, Raman MM, Reiss AL, Norris JL, Valencia I, Montoya JG. Right Arcuate Fasciculus Abnormality in Chronic Fatigue Syndrome. Radiology. 2014 Oct 29:141079. 

Bron afbeelding: Radiological Society of North America