Auteur: Julie Schmeets. 

In de klinische praktijk werd al langer ervaren dat mensen met autisme ook vaak last lijken te hebben van lichamelijke klachten. Er was tot voor kort nog weinig onderzoek naar deze associatie verricht, maar de wetenschappelijke interesse lijkt nu te groeien. De eerste studies kijken met name naar de prevalentie van verschillende lichamelijke klachten, de man-vrouw verhouding, de invloed van angst- en depressieklachten en de mediërende rol van sensorische sensibiliteit (Williams & Gotham 2022, Grant e.a. 2022). Deze  studies zijn echter voornamelijk cross-sectioneel van aard.

Daarom is een Nederlandse longitudinale studie naar deze associatie interessant (Hogendoorn e.a. 2023). Voor deze studie werd de TRAILS database gebruikt: een longitudinale dataverzameling met tot op heden zeven meetmomenten bij 2230 adolescenten uit een populatiecohort en 543 patiënten uit een klinisch cohort. Onderzoekers van de huidige studie hebben met behulp van vier meetmomenten bestudeerd hoe autistische kenmerken en lichamelijke klachten bij adolescenten van 10-12 tot 18-20 jaar zich in verloop van tijd ontwikkelen. Met andere woorden, leidt het hebben van meer autistische kenmerken tot meer lichamelijke klachten of andersom? De volgende zeven lichamelijke klachten werden gemeten in deze studie: pijn, hoofdpijn, misselijkheid, maagklachten, overgeven, oververmoeidheid en duizeligheid. Autistische kenmerken werden gemeten door de Children’s Social Behavior Questionnaire, waarin onder andere de domeinen sociale en communicatievaardigheden, repetitief gedrag en zelfregulerend gedrag gemeten worden. De invloed van geslacht, psycho-actieve medicatie, sociaaleconomische status, chronische somatische ziekten en de diagnose autismespectrumstoornis op deze relatie werden ook geanalyseerd.

Deze studie laat allereerst zien dat autistische kenmerken redelijk stabiel blijven over de tijd, met een kleine afname bij een toename van de leeftijd. Verder is er een gemiddeld tot sterkte relatie tussen autistische kenmerken en lichamelijke klachten: adolescenten met meer autistische kenmerken ervaren ook een hogere mate van lichamelijke klachten. Een toename van autistische kenmerken leidt echter niet tot een toename van lichamelijke klachten op een volgend meetmoment of vice versa. Sensitiviteitsanalyses voor geslacht, klinisch cohort, chronische ziekte en een diagnose autismespectrumstoornis tonen dezelfde resultaten.

Concluderend ondersteunt de studie bij adolescenten van Hogendoorn e.a. (2023) eerdere studies die hebben aangetoond dat mensen met autistische kenmerken vaker last hebben van lichamelijke klachten vergeleken met de algemene populatie. Toekomstige studies zouden zich kunnen richten op overige biopsychosociale factoren die de verhoogde prevalentie van lichamelijke klachten bij patiënten met autistische kenmerken kunnen verklaren. Dit kan hopelijk ook aanknopingspunten vormen voor specifiekere preventie- en behandelmogelijkheden.

Binnenkort (dinsdag 7 november) vindt bij Dimence Alkura in samenwerking met het Specialistisch Centrum Ontwikkelingsstoornissen Dimence een symposium plaats over autisme en ALK. Naast theoretische perspectieven zal er vooral ook aandacht zijn voor ervaringsdeskundigheid en praktijkervaring van behandelaren. Inschrijven is nog mogelijk, zie hier meer informatie: programma & inschrijflink. 

Julie Schmeets is masterstudent geneeskunde aan het VU medisch centrum, Amsterdam.

Grant, S. R., Norton, S., Weiland, R. F., Scheeren, A. M., Begeer, S., & Hoekstra, R. A. (2022). Autism and chronic ill health: an observational study of symptoms and diagnoses of central sensitivity syndromes in autistic adults. Molecular Autism, 13(1).

Hogendoorn, E., Hartman, C. A., Burke, S. M., Van Dijk, M. W. G., & Rosmalen, J. G. M. (2023). Longitudinal relations between autistic-like features and functional somatic symptoms in adolescence. Autism, 136236132211438.

Williams, Z. J., & Gotham, K. (2022). Current and lifetime somatic symptom burden among transition‐aged autistic young adults. Autism Research, 15(4), 761–770.