Auteurs: Anne Geeke Lever en Judith Horenberg.  

In het boek ‘Je vermoeidheid te lijf: na covid en kanker en bij chronische aandoeningen’ deelt psycholoog Annemarieke Fleming haar visie op het behandelen van comorbide vermoeidheid. Aan de hand van wetenschappelijke literatuur, jarenlange ervaring met het behandelen van patiënten met aanhoudende vermoeidheidsklachten in revalidatiesetting én haar eigen ervaringsverhaal beschrijft ze hoe overdag liggend rusten kan helpen om geheel of gedeeltelijk te herstellen van vermoeidheid. Het boek is geschreven voor mensen “bij wie vermoeidheid op een nare manier voorkomt in het kader of in de nasleep van een andere aandoening”.

In de eerste hoofdstukken wordt uitleg gegeven over verschillende soorten vermoeidheid, hoe ons stressresponssysteem werkt, de wijze waarop laaggradige ontstekingsreacties in het lijf kunnen plaatsvinden in reactie op een langdurige stressrespons en welke invloed dit kan hebben op vermoeidheid. Daarna beschrijft de auteur hoe de lezer op praktische wijze zelf aan de slag kan met de Opbouw van Reserves methode (OR-methode) en het Gevolgenmodel.

De OR-methode is duidelijk beschreven, hoopgevend en toepasbaar voor patiënten die geen energiereserves hebben om de dag door te komen, laat staan om activiteiten op te bouwen. De auteur overziet ook een aantal valkuilen bij het toepassen van de OR-methode, bijvoorbeeld wanneer je werkt of kinderen hebt, en geeft hiervoor handige tips. Als de energiereserves eenmaal zijn toegenomen, dan kunnen beweegactiviteiten worden opgebouwd volgens de graded activity methode die eveneens duidelijk is beschreven. De tussentijdse werkboekvragen zetten de lezer aan tot nadenken over de eigen situatie en zorgen ervoor dat de lezer actief de stof leert herkennen en toepassen. Het ervaringsverhaal van de auteur met de OR-methode bij aanhoudende vermoeidheid na covid, de foto’s en tekstfragmenten geven het boek een – soms wel erg – persoonlijk tintje. De persoonlijke ervaringen maken echter ook dat de lezer nieuwsgierig blijft naar de auteur haar zoektocht om aanhoudende vermoeidheid te lijf te gaan.

In onze beleving ligt er relatief veel nadruk op eventuele traumatische ervaringen, waardoor het risico bestaat dat lichamelijke klachten worden gepsychologiseerd en de oorzaak van de klacht in het verleden wordt gezocht. Dit neemt niet weg dat (h)erkennen van trauma belangrijk is en dat trauma als herstelbelemmerende factor absoluut behandeld zou moeten worden, wat de auteur ook onderschrijft.

Hiermee komen we tot de vraag die relevant is voor ons: zouden we dit boek willen adviseren aan patiënten? Het boek geeft erkenning voor de lezer die te maken heeft met vermoeidheid. Daarnaast geeft het vooral ook perspectief en houvast dat er herstel kan optreden. De lezer wordt gestimuleerd om zijn eigen specifieke situatie uit te pluizen met behulp van het Gevolgenmodel. Hierdoor krijgt de lezer meer inzicht hoe de vermoeidheid in stand zou kunnen blijven in zijn of haar eigen leven en op welke wijze invloed uitgeoefend kan worden op het doorbreken van deze vicieuze cirkel. We kunnen ons echter ook voorstellen dat er patiënten zijn die begeleiding nodig hebben bij het toepassen van de principes in het boek.

Hoewel het boek niet voor GGZ-professionals is geschreven, denken we dat het voor veel collega’s een interessant boek is om kennis te maken met deze veelvoorkomende lichamelijke klacht, co-morbide aan vele somatische- en psychische aandoeningen. Het boek biedt zowel theoretische achtergrond als praktische handvatten om toe te passen bij patiënten met comorbide vermoeidheid en uitputting. Als het gaat om het eigen maken van de principes van het Gevolgenmodel en de vicieuze cirkel, dan raden we het protocol van Yanda van Rood en Carlijn de Roos (2017) aan, omdat dit meer verdieping en mogelijkheden tot personalisatie biedt.

Het is tot slot goed om in het achterhoofd te houden dat de OR-methode (nog) geen evidence-based behandeling is, die op wetenschappelijk gronden bewezen effectief is, maar een best-practice methode, waarmee in de klinische praktijk goede resultaten worden behaald bij patiënten die last hebben van comorbide vermoeidheid en uitputting.

Anne Geeke Lever is GZ – psycholoog  en Judith Horenberg is verpleegkundige, beiden werkzaam binnen het Specialistisch Centrum SOLK & Somatisch-symptoomstoornissen, Dimence te Deventer.

Annemarieke Fleming – ‘Je vermoeidheid te lijf: na covid en kanker en bij chronische aandoeningen’. Fontaine Uitgevers, 2022. ISBN: 9789464041460, 304 pagina’s.

Van Rood YR & De Roos C (2017). Protocol voor een gepersonaliseerd behandelplan voor patiënten met somatisch onvoldoende verklaarde klachten (SOLK). In G Keijsers, A Van Minnen, M Verbraak, K Hoogduin & P Emmelkamp (red). Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten Deel 3 (pp 19-61). Amsterdam: Boom.