Auteur: Alma Lanjouw. 

Dit jaar verschenen twee boeken over chronische pijn die ik kort na elkaar las. In Nachtschade lijdt de hoofdpersoon aan migraine. In Zo’n nacht, zo’n ochtend wordt verteld vanuit het perspectief van de schrijfster wiens man chronische pijn heeft. De boeken zijn verschillend, en toch viel mij vooral de overeenstemming op. Vanuit het patiëntperspectief kan het helpend – maar ook pijnlijk en confronterend – zijn om te lezen dat je niet de enige bent.

Beide schrijfsters weven op bijzondere wijze hun persoonlijke verhaal samen met andere stemmen en perspectieven. Voor wetenschappers, zorgverleners, patiënten en naasten bieden deze boeken een uniek en realistisch inkijkje in – helaas – niet zulke unieke aandoeningen.

In Nachtschade onderzoekt een studente het leven van “vrouwen met migraine” in de geschiedenis: Hildegard von Bingen, Jane Austen, Virginia Woolf en Susan Sontag komen voorbij. De schrijfster, zelf ook bekend met migraine, lijkt soms geen woorden te hebben, en vertelt haar verhaal dan met lijntekeningen, fragmenten, opsommingen en lege regels. Zo word je als lezer nog meer meegezogen in de ‘tussentijd’ van de hoofdpersoon, waarin ze lijkt te verdwijnen in de pijn. De migraine krijgt een naam: Antaura.

In Zo’n nacht, zo’n ochtend wordt de pijn van haar man beschreven “alsof een octopus met tentakels aan L.’s aangezicht rukt, alsof iemand met een tang aan zijn boventanden trekt, alsof zijn hoofd een handschoen is waarvan de voering niet meer past.” De schrijfster neemt gesprekken met haar man op, verweeft de muziek en het leven van Franz Schubert door het verhaal heen, waardoor het voelt alsof je er als lezer bij bent.

Beide boeken eindigen niet met een oplossing of genezing, maar met een vorm van berusting: het leren verdragen van de pijn, en het vormgeven van een leven rondom die pijn.
Emma Laura Schouten schrijft: “Ik had mezelf gereduceerd tot Antaura – had haar masker gedragen om vervolgens te vergeten dat er nog altijd een ander gezicht onder dat masker schuilging. En alle zieke vrouwen in wier huid ik was gekropen om na te gaan welk advies ze mij zouden geven.”
Karolien Berkvens schrijft: “En ik zal toegeven dat ik geen beter gezelschap voor L. wil zijn, maar dat ik het grote en verre wil, het glanzende en onmogelijke, en ik zal eindeloos weten dat we zelfs in het land der Schmerzen kunnen leren dansen.”

Alma Lanjouw heeft zelf ervaring met chronische pijn. In haar dagelijkse leven leest en schrijft ze veel. Ze houdt van alle natuur, kunst en cultuur.

Nachtschade – Emma Laura Schouten. Uitgeverij van Oorschot, 2025. ISBN: 9789028243026. 

Zo’n nacht, zo’n ochtend. Over een raadselachtige pijn – Karolien Bervkens. Uitgeverij Thomas Rap, 2025. ISBN: 9789400412262