Auteur: Birgit Bax-aan de Stegge.

Bij ongeveer tien procent van de functionele (psychogene) bewegingstoornissen, oftewel conversie, is staan of lopen het probleem. Ter ondersteuning van de diagnose conversiestoornis volgens de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM)-5, dien je bij het neurologisch onderzoek op zoek te gaan naar positieve klinische kenmerken.

In dit artikel worden twee patiëntencasus beschreven waarbij er sprake is van een acuut ontstaan probleem met stilstaan. Opvallend aan deze casus is dat er bij de patiënten wel sprake is van een normale balans wanneer ze afgeleid zijn door bijvoorbeeld het gebruik van hun mobiele telefoon. De balansstoornis verdween bij beide patiënten, nadat ze een positieve verklaring hadden gekregen voor hun klachten, hetgeen de diagnose functionele bewegingsstoornis ondersteunt. Ze hadden geen aanvullende behandeling nodig.

Normaal gesproken richten we pas onze aandacht op onze balans wanneer dit erg belangrijk wordt, zoals tijdens het lopen langs de rand van een afgrond. Bij de beschreven casuïstiek is er echter sprake van acuut ontstane hypervigilantie (overwaakzaamheid) wat betreft de balans. Bij de eerste patiënt was deze overwaakzaamheid mogelijk getriggerd door een voorafgaande presyncope. Afleiding door het gebruik van hun iPhone verminderde deze hypervigilantie, waarna de automatische balans weer terugkeerde.

Voor het verminderen van hun functionele bewegingsstoornis gebruiken patiënten vaak afleiding of een ander motorisch programma, zoals rennen of achteruit lopen. In het artikel staat een tabel met vaak voorkomende verschijningsvormen van functionele bewegingsstoornissen en bijbehorende positieve klinische kenmerken, zoals een ‘positieve ‘psychogene test van Romberg’, waarbij de stabalans verbetert tijdens afleiden. In de casus wordt, naast het gebruik van de iPhone, als afleiding posturografie gebruikt, een test waarbij patiënt cijfers moet benoemen die op zijn of haar rug worden geschreven.

Ondanks deze fraaie voorbeelden van een functionele bewegingsstoornis, bij het artikel is ook een video als supplement toegevoegd, is het niet altijd eenvoudig om de diagnose te stellen. Bij conventionele neurologische aandoeningen kunnen namelijk ook ongebruikelijke loop- en balansstoornissen voorkomen. Daarnaast kan er ook sprake zijn van een somatisch onvoldoende verklaarde functionele bewegingsstoornis bij een patiënt met een bekende neurologische aandoening. Simulatie hoort ook in de differentiaal diagnose te staan, maar dan moet er sprake zijn van een duidelijke discrepantie tussen gerapporteerde en geobserveerde klachten.

De beschreven patiënten herstelden na een goede uitleg, waarbij ook de positieve klinische kenmerken werden meegenomen. Mocht dit niet het geval zijn geweest, dan  zou er aanvullend fysiotherapie gestart kunnen worden. Recent is er een positieve gerandomiseerde trial over fysiotherapie bij functionele bewegingsstoornissen gepubliceerd, waarover binnenkort een samenvatting op SOLK.nl verschijnt.

Scott S, Stone J. iPhone-responsive functional gait disorder. Pract Neurol 2014:0;1-3.